Met een brede smaak in films, sta ik open om regelmatig titels uit andere landen te proberen om m’n kennis te verbreden en mogelijk nieuwe ontdekkingen te doen van iets waar ik meer van wil. Uiteraard zijn er bepaalde films die over het algemeen worden gezien als klassiekers, die in staat zijn om impact te hebben. Films die de tand des tijds hebben doorstaan en niet zijn vergeten. Als je de vergelijking maakt met kunst, dan zijn het de schilderijen en beelden die iedereen kent zoals de Mona Lisa (Leonardo Da Vinci), de sterrennacht (Vincent van Gogh) of de schepping van Adam (Michelangelo).
Vorige week draaide Stalker, van Andrei Tarkovsky, in de bioscoop. Een veelgeprezen science fiction arthouse film. Het gaat over een personage, die de een “Stalker” wordt genoemd, die mens door de “Zone” gidst. In dit gebied, dat mogelijk door buitenaardse wezens in bezocht, gelden de normale natuurwetten niet meer en kan één verkeerde stap je einde betekenen. Het doel is om in dat gebied een kamer te bereiken, die iedereen die er komt hun diepste wensen uit kan laten komen. Uiteraard een boeiend uitgangspunt, maar de film zelf wist me te weinig te boeien en was zo traag dat ik zeker twee keer in slaap ben gevallen (de voorstelling was midden op de dag). Nu zijn er genoeg andere trage films die ik heb gezien, waarbij dit niet het geval was en waar ik van heb kunnen genieten, maar wat was hier dan de oorzaak?
Nu was dit niet de eerste film die ik van Tarkovsky zag. Eerder keek ik ook Solaris, waar ik destijds geen fan van was, maar ik wilde een regisseur niet links laten liggen op basis van één film en mezelf nogmaals uitdagen. Stalker op het grote doek, zonder afleiding leek daarbij de beste manier. Tarkovsky is bekend om z’n langzame en lange takes en bepaalde thema’s zoals de natuur en geheugen. Dat is ook hier het geval. Met slechts 142 shots in 163 minuten, voel je als kijker hoe de camera, soms minutenlang, blijft kijken naar een scène waarin relatief weinig gebeurt. Hier is dit de reis van de gewone wereld naar de zone. In de meeste films zie je die reis vaak niet, maar ben je plotseling op een andere plek. Als een Fast & Furious of een Mission Impossible daar ook maar een paar minuten aan zouden besteden tussen elk land dat ze bezoeken, dan zouden die films een stuk langer worden. Hier voel je hoe lang die reis duurt en het monotone geluid van metalen wielen op een rails waren de reden dat ik een gedeelte van die reis in slaap viel (en ik was niet de enige hoorde ik na afloop). Het doel hiervan is duidelijk, je moet als kijker voelen dat het een vermoeiende reis is en je echt heel ergens anders bent als die reis over is. Maar ook eenmaal in de zone verandert er maar weinig. Dit is een science fiction film waar het science fiction gedeelte alleen wordt gesuggereerd. Nergens zie je daadwerkelijk het gevaar dat er is. Het enige moment waar je ziet dat er iets vreemds gaande is, is wanneer de mannen plotseling terug zijn op een plek waar ze al waren geweest.
Verder heeft de film een bepaalde spanning tussen de karakters en bevat het een aantal shots die je niet snel vergeet, maar als geheel was dit simpelweg geen film die me iets deed. Ik vroeg me daadwerkelijk af waarom dit wordt gezien als een filmklassieker. Net zoals je je af kunt vragen waarom bepaalde schilderijen zo populair worden. Is de Mona Lisa echt zo veel mooier of beter dan andere portretten of had precies dat schilderij het juist verhaal en populariteit om er voor te zorgen dat bezoekers in het Louvre zich er nog steeds omheen dringen zonder eigenlijk na te denken over al het andere moois dat er te vinden is. Is dat het blind volgen van de “hype” die iets heeft weten op te roepen? Dat was het gevoel dat ik ook had bij Stalker. Waarom is deze film zo geliefd? Uiteraard kan het zijn dat ik gewoon geen klik heb met deze manier van filmmaken, maar als ik de geschiedenis van de film niet zou weten of na zou kunnen zoeken, zou ik dan zelf dit als een klassieker betitelen? Het antwoord is uiteraard negatief. Ook denk ik dat het grote publiek het einde niet zou halen en dit als een saaie, vage films zouden betitelen. Is het dan wel een filmklassieker? Het ligt geheel aan je eigen definitie van wat de eigenschappen zijn. Toch is het goed de film gezien te hebben, zodat ik er m’n eigen mening over kan vormen, ook al sluit deze totaal niet aan bij de algemene consensus van filmliefhebbers.
Welke filmklassiekers doen jou helemaal niets en wat is je gevoel daarbij?
Ik heb me echt door “Citizen Kane” heen moeten worstelen. Ik vond het een hele vervelende film over een hele vervelende man. Ik vind dat een beetje gênant omdat deze film alom wordt geprezen als meesterwerk, maar ik kan er weinig aan doen natuurlijk…
Zelf heb ik dat gevoel dat het gênant is totaal niet, simpelweg je mening en die mag best afwijken van de “grote groep”.
Hoi, er zijn vele films die als klassiekers worden beschouwd en regisseurs die beschouwd worden als hele groten die mij vrijwel niets zeggen. En ja hoor, Tarkovsky hoort daar inderdaad bij, hoewel ik zin tweede film “Andrej Roeblev” toch wel de moeite waard vind. Evenals Gerdien heb ik ook weinig met “Citizen Kane”. Regisseurs waar ik niet enthousiast over ben zijn onder andere:
– Sergej Eisenstein
– Rainer Werner Fassbinder
– Pedro Almodovar
– Federico Fellini
– de Coen broers
– Stanley Kubrick
Van al deze regisseurs heb ik meerdere films gezien en ben ik over geen enkele van de films die ik gezien heb enthousiast. Eigenlijk horen Tarkovsky, Lars van Trier en onze eigen Paul Verhoeven ook bijna in dit rijtje thuis, maar Tarkovsky heeft dus “Andrej Roeblev” gemaakt, Paul Verhoeven “Starship Troopers”, die ik erg vermakelijk vind en Lars van Trier “Breaking the waves” dat ik een absoluut meesterwerk vind. Groetjes, Erik
Het is toch heel persoonlijk. Als ik naar je lijstje kijk dan zijn er sommige Almodovar, Coen en Kubrick films die ik wel kan waarderen. Von Trier is er eentje waar ik gemengde gevoelens bij heb, maar die er echt wel een paar heeft gemaakt die me zijn bijgebleven.
The Deer Hunter springt me onmiddellijk te binnen. Dat was een sleur om door te raken. Er kwam geen einde aan het huwelijk.
Alles is kwestie van smaak. Wat maakt een film een klassieker? Omdat een recensent het zegt?
Ja, die heb ik ook ooit gekeken, maar die heeft weinig indruk gemaakt op me. Iedereen heeft z’n persoonlijk klassiekers. Toch zijn er ook titels die “objectief” (lees, een meerderheid van een bepaalde groep) als filmklassieker worden bestempeld. Daar kun je het uiteraard oneens mee zijn. Er zijn genoeg top 50/100 lijsten van diverse instanties waar er titels tussen staan waar je zelf enorme vraagtekens bij zet.
Ik heb helemaal niks met heel veel klassiekers. Van de “talkies”, de eerste films met geluid, vind ik eigenlijk alleen Sunset Boulevard (1950) echt geniaal. Casablanca (1942) is ook goed. Maar ik heb enorm geprobeerd Citizen Kane leuk te vinden, maar die doet me dan echt heel weinig. Goede film, daar niet van, maar het doet me persoonlijk niets.
Het zijn films uit een andere tijd en ondertussen is de “filmtaal” ook enorm veranderd. Nu zullen we oudere films al heel snel als traag benoemen, maar lange tijd was dat de norm. Zoals Gert hieronder ook zegt moet je het zien in de tijd waarop ze gemaakt zijn en bijvoorbeeld wat voor impact ze hebben gehad.
Wat een klassieker tot een klassieker maakt is een zeer relevante vraag en altijd goed om te stellen. De klassieke status van een film wordt meestal bepaald aan de hand van objectieve maatstaven en niet aan de hand van eigen voorkeuren en smaak. Je hoeft Jaws en Stars Wars niet leuk te vinden om te erkennen dat die twee films een grote rol gespeeld hebben in de opkomst van de blockbuster (om maar een voorbeeld te noemen, want er zijn natuurlijk meer redenen waarom die twee films worden beschouwd als klassiekers). Hoe ouder de film hoe meer we het filmhistorisch belang uit de geschiedenisboeken moeten halen omdat we de film niet gezien hebben toen hij voor het eerst uitkwam. Pas als je veel films gezien hebt uit dezelfde periode als Citizen Kane kun je zelf ontdekken hoe uitzonderlijk die film is en waarom die titel zo vaak terugkeert in officiële lijstjes.
Films worden ook klassiekers omdat ze van invloed zijn op andere filmmakers. Dat is voor mij een belangrijke reden om regelmatig de filmgeschiedenis in te duiken. De manier waarop Tarkovsky zijn camera beweegt en omgaat met (film)tijd en spiritualiteit zie je vooral terug in films die in filmhuizen en op de grote festivals draaien (recente voorbeelden: The Wild Pear Tree en Nuestro Tiempo). Als je meer van Hollywoodfilms houdt lijkt de invloed van Tarkovsky heel ver weg, maar dat valt best wel mee. Christopher Nolan is groot fan, zoals bleek uit Interstellar (2014), en The Revenant zit vol Tarkovsky-citaten (zoals te zien in dit filmpje op YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=cpcdhNq_VPM).
We zijn gelukkig niet verplicht klassiekers automatisch mooi te vinden, maar het kan nooit kwaad er af en toe eentje uit te proberen. Wat dat betreft is het mooi dat je Stalker een kans hebt gegeven.
Stalker is trouwens zeer geschikt om ongewenst bezoek mee uit de huiskamer te krijgen. Zie: https://www.youtube.com/watch?v=FP71mm-i6Pc
Mooi antwoord Gert, bedankt daarvoor! Vanuit historisch oogpunt helemaal met je eens, sommige films hebben enorm veel impact gehad. Toch kan het zijn dat het met dat feit nog niet meteen een film is die je moet hebben gezien.
Grappig die scene die je als laatste noemt, dat was het punt waarop ik ook in slaap was gevallen 🙂
Ha, voor mij is het The Princess Bride. Ik ben zo een beetje de enige die het jongetje een vervelende kwal vindt, de opa vervelend, de mannelijke love-interest een engerd en de prinses in kwestie een ambitieloze speelbal.
meerdere keren geprobeerd, maar hij doet het gewoon echt niet voor mij.
https://jenniemeid.blogspot.com/2016/09/the-princess-bride.html
🙂 Dat kan altijd. Het is er eentje waar ik zelf wel van kan genieten, maar smaken verschillen nu eenmaal en dat is ok.
Ik heb toevallig eergisteren Taxi Driver voor het eerst gezien sinds een jaar of 25. Wat viel die film me tegen (als enige op de hele aardbol?). Het deed me helemaal niets, duurde me te lang en ik viel praktisch in slaap. Zo anders dan in mijn herinnering!
Het is voor mij een tijd geleden dat ik ‘m gezien heb, ben benieuwd wat mijn mening zou zijn.